Atmosferin Katmanları
Atmosfer, yerçekiminin etkisiyle Dünya'yı çevreleyen buhar ve gaz tabakasıdır. Atmosferi oluşturan gazların yoğunluklarındaki farklılık nedeniyle atmosfer çeşitli katmanlara ayrılmıştır. Atmosferdeki gazların %78'ini azot, %21'ini ise oksijen oluşturur. Kalan %1'ini ise çeşitli gazlar oluşturur. Atmosfer, canlılar açısından koruyucu bir rol oynar. Sıcaklığı dengeler ve aynı zamanda Güneş ışınlarının zararlı olanlarını süzerek bize ulaşmasını engeller.
Atmosfer Katmanları
Atmosferin beş ana katmanı vardır ve bu katmanlar alçaktan yükseğe doğru sıralanır:
- Troposfer: Atmosferin yeryüzüne dokunan en alt katmanıdır. Yoğunluğu en fazla olan katmandır ve gazların %75'i burada bulunur. Hava hareketleri dikey ve yatay olarak çok kuvvetli bir şekilde görülür. İklim olaylarının görüldüğü tek katmandır. Su buharının tamamı bu katmanda bulunur ve bu sebeple bütün hava olayları burada meydana gelir. Yerden yükseldikçe sıcaklığı azalır. Canlıların yaşamının olduğu tek tabakadır.
- Stratosfer: Troposferin üzerinde yer alan katmandır. Yalnızca yatay olan hava hareketleri (rüzgârlar) meydana gelir, bunun nedeni su buharının yok denecek kadar az olmasıdır. Sıcaklığı sabittir, değişimler meydana gelmez. En üst sınırı yerden 25 veya 30 km olarak bilinir. Güneş ışınlarını en az tutan tabakadır. Stratosfer ile troposfer arasındaki sınır bölümüne tropopoz adı verilir.
- Mezosfer: İyonosfer ile stratosfer arasında bulunan tabakadır. Bu tabakanın ilk kısmında, yeryüzüne ulaşmaması gereken ışınları tutup hapseden ozon tabakası bulunur. Küçük çapta olan gök cisimleri burada sürtünerek kaybolur. Üst sınırı 80 veya 90 km'dir. Ayrıca kemosfer adı verilen ve zararlı ışınları tutan bir tabakayı içinde barındırır.
- Termosfer (İyonosfer): Bu tabakada bütün gazlar iyonlar halinde bulunur. Atomların parçalanması sonucu çıkan enerjiden dolayı sıcaklık olağanüstü bir şekilde yüksektir. Üst sınırı 300 km olarak bilinir. Radyo dalgaları ve sinyaller çok iyi bir şekilde iletilir. Bu tabakada Güneş ışınları çok yoğun bulunur.
- Ekzosfer: Atmosferin en dışta bulunan tabakasıdır. Helyum gibi hafif gazlar bulunur. Kesin sınırı bilinmemekle birlikte en üst sınırın 10.000 km olduğu tahmin edilmektedir. Yapay uydular bu tabakada mevcuttur. Gazlar çok seyrektir, bunun nedeni yerçekiminin yok denecek kadar az olmasıdır. Uzay boşluğu ile atmosfer arasında geçiş sınırıdır.
Atmosfer, canlıların yaşamı için gerekli olan gazları barındırdığından, Güneş'ten gelen ışınların dağılımını sağlayarak gecelerin çok karanlık olmasını ve havanın aşırı sıcak veya aşırı soğuk olmasını engeller. Dolayısıyla, canlılar açısından hayati öneme sahiptir. |
